Šta je legionarska bolest ?
Legionarska bolest je teški, često i smrtonosni, oblik upale pluća (pneumonije). Izaziva je bakterija legionela pneumofila (Legionella pneumophila) koja se nalazi i u pitkim i u nepitkim vodenim sistemima.
Za bakteriju Legionella pneumophila prvi put se čulo 1976. godine, kada je u jednom hotelu u Filadelfiji izbila epidemija upale pluća među američkim legionarima. Tom prilikom je obolelo 200 osoba, a znatan broj zaraženih je preminuo.Zbog ovog događaja se infekcija bakterijom legionela, legioneloza naziva legionarska bolest.
Bakterija legionela u SAD prema nekim procenama, svake godine zarazi od 10.000 – 18.000 osoba.
U zemljama Evropske unije je do sada prijavljeno 600 epidemija u kojima je dijagnostifikovana legioneloza kod velikog broja ljudi.
Prema podacima Odeljenja za mikrobiološku genetiku i imunologiju VMA, u našoj zemlji legionarska bolest ostaje često neprepoznata i nalazi se u grupi atipičnih pneumonija bez dokaza uzročnika.
Kod nas do sada nije bilo sistematskog istraživanja i zato je legionarska bolest slabo poznata i o njoj se malo zna. Pretpostavlja se da je broj obolelih veći i da je jedan broj slučajeva takozvanog letnjeg gripa i atipične upale pluća uzrokuje bakterija legionela.
Legionarska bolest spada u veoma kompleksne za dijagnostifikovanje zbog teškog izolovanja bakterije iz uzorka, obavlja se na Vojnomedicinskoj akademiji u Beogradu, u Odeljenju za mikrobiološku genetiku i imunologiju Sektora za preventivnu medicinu.
Za pacijente kod kojih je dijagnostifikovana legionarska bolest nije neobično da budu primljeni na odeljenje intenzivne nege. Neki od njih će patiti od dugotrajno pogoršanog kvaliteta života usled ove bolesti. Studija koja se bavila pacijentima koji su preživeli legionarsku bolest, pokazala je da mesecima nakon bolesti opstaju umor (75%), neurološki (66%) i neuromuskularni simptomi (63%).
Šta je legionarska bolest
Legionarska bolest, odnosno legioneloza je teška infekcija koju izaziva bakterija iz roda legionela (Legionella), a prvenstveno vrsta legionela pneumofila (Legionella pneumophila). Zapravo, legionela pneumofila je odgovorna za 90% infekcija.Legionarska bolest se prvenstveno manifestuje kao upala pluća (pneumonija), a u simptome mogu da spadaju visoka telesna temperatura, drhtavica, kašalj, bolovi u mišićima, glavobolja i dijareja.
Koji su simptomi legionarske bolesti?
Period inkubacije kod legionarske bolesti traje od 2 – 10 dana; toliko vremena je potrebno da počnu da se ispoljavaju simptomi nakon izlaganja bakteriji. Nekoliko dana pacijent može da oseća umor i malaksalost. Većina pacijenata koji su primljeni u bolnicu imala je visku telesnu temperaturu, obično iznad 39,50C. Kašalj može da bude prvi znak infekcije pluća. Kašalj može da bude dovoljno jak da izaziva stvaranje sputuma (iskašljavanje šlajma). Uobičajeni su i gastrointestinalni simptomi, od kojih je dijareja najizraženiji. Brojni pacijenti imaju mučninu, povraćanje i osećaj nelagode u želucu. U druge uobičajene simptome spadaju glavobolja, bolovi u mišićima, bol u grudima i kratak dah.
Kako se dijagnostikuje legionarska bolest?
Dijagnostikovanje zahteva specijalističke laboratorijske analize koje, nažalost, nisu moguće u svim zdravstvenim ustanovama. (Kod nas se laboratorijska dijagnostika legionarske bolesti obavlja na VMA.) Potrebno je zasejavanje kulture na specijalnom mediju za legionelu. Ovaj medij za zasejavanje kulture, odnosno bakteriološka podloga, obezbeđuje hranljive materije za bakterije. Kada se sputum (ispljuvak) pacijenta stavi na bakteriološku hranljivu podlogu, bakterije se razmnožavaju pa ih je moguće identifikovati.
U druge laboratorijske metode spadaju:
- fluorescentna antitela (DFA) kojima se bakterija boji pa postaje vidljiva pod fluorescentnim mikroskopom
- testiranje sa antitelima se obavlja na uzorku krvi, a prisustvo antitela koja reaguju na legionelu pokazuje da je pacijent prethodno bio u kontaktu sa ovom bakterijom
- antigen test urina je test koji detektuje legionelu u mokraći
Da li je legionarska bolest zarazna?
Legionarska bolest nije zarazna. Nisu potrebne nek posebne mere opreza. Bolest se prenosi konzumiranjem vode a ne kontaktom sa drugom osobom. U tom pogledu se razlikuje od SARS-a i gripa kod kojih je nošenje maski obavezno. Isto tako, trudnice i njihove bebe nemaju razloga za strah od pacijenata sa legionarskom bolešću.
Lečenje
Kako se leči legionarska bolest?
Postoje broji antibiotici koji su delotvorni protiv bakterije legionele. Dve najmoćnije klase antibiotika su makrolidi i hinoloni. U druge agense koji su se pokazali delotvornima, spadaju tetracikin, doksiciklin, minociklin i trimetoprin/sulfametoksazol.
Eritromicin, antibiotik koji je ranije bio u upotrebi, zamenjen je moćnijim i manje toksičnim antibioticima.
Kakve su prognoze i koji je ishod za pacijente sa legionarskom bolešću?
Ako se pacijent leči odgovarajućim antibioticima na samom početku upale pluća, ishod je odličan, posebno ako pacijent nema nekih drugih oboljenja koja ugrožavaju imuni sistem. Kod pacijenata sa oslabljenim imunim sistemom, uključujući i primaoce transplantiranih organa, odlaganje odgovarajuće terapije može za posledicu da ima produženi boravak u bolnici, komplikacije i smrt.
Za pacijente koji su otpušteni iz bolnice je otkriveno da je veliki broj njih, nekoliko meseci po napuštanju bolnice, osećao umor, gubitak energije i otežano koncentrisanje.
U dugoročnoj holandskoj studiji koja je obuhvatila 122 preživela pacijenta kod kojih je legionarska bolest izlečena, simptomi umora (75%), neurološki simptomi/problemi sa koncentracijom i slabost (75%) i neuromuskularni simptomi/bolovi u zglobovima i mišićna slabost (79%), trajali su i 17 meseci kasnije.
Bili su prisutni i respiratorni simptomi, poput kašlja (48%) i kratkoća daha prilikom napora (38%), mada manje često. Nije bilo moguće utvrditi da li je upornost ovih simptoma bila posledica baš legionarske bolesti ili teške upale pluća, kao takve.
Teške posledice koje može da izazove legionarska bolest su, srećom, retke. Većina pacijenata se obično u potpunosti oporavi za godinu dana. Ako su pacijenti pušači, moraju da prestanu da puše.
Koji su najčešći faktori rizika za nastanak legionarske bolesti?
Najčešći faktor rizika je prekomerno pušenje. Međutim, čest faktor rizika je i hronična bolest pluća. Najintenzivniji faktor rizika je transplantacija organa; lekovi koji se koriste za zaštitu novog organa istovremeno kod pacijenta dovode do slabije reakcije odbrambenog sistema na infekciju. Riziku su izloženi i pacijenti koji uzimaju kortikosteroide.
Kako dolazi do infekcije legionelom?
Najpopularnija teorija je da se infekcija dobija aerosolno, udisanjem sitnih kapljica vode kontaminirane legionelom. Međutim, noviji dokazi upućuju da je drugi način inficiranja legionelom češći. Aspiracija je najčešći način kojim bakterija dospeva u pluća i izaziva pneumoniju. Aspiracija, odnosno udisanje stranog tela, kao kada se zagrcnemo pa sekret ili hrana iz usta, umesto da izazovu faringealni refleks (koji blokira grlo i sprečava prolazak hrane do disajnih puteva) i prođu u jednjak i želudac, greškom dospevaju u pluća. Zaštitni mehanizam koji sprečava aspiraciju je defektan kod pacijenata koji puše ili imaju bolest pluća. Izgleda da je sada aspiracija najčešći način prenošenja.
Odakle dolazi bakterija legionela?
Legionela prirodno naseljava vodu i može da se nađe u rekama, jezerima i potocima. Jedna vrsta legionele (Legionella longbeachae) otkrivena je u zemlji za saksije.
Koji su vodeni izvori legionarske bolesti?
Glavni izvor su sistemi za dopremanje vode u velikim zgradama, uključujući i hotele i bolnice. Dugo se smatralo da su rashladni tornjevi glavni izvor legionele, međutim, noviji podaci ukazuju da je ovaj oblik prenosa neopravdano prenaglašen. U druge izvore spadaju mašinska isparenja, ovlaživači vazduha, đakuzi kade i tople banje. Klima uređaji nisu izvori legionarske bolesti.Postoje teorije da su klima i legionarska bolest povezani ali to nije tačno. Na njih se sumnjalo tokom prve epidemije u filadelfijskom hotelu u SAD, međutim, novi podaci ukazuju da je pravi krivac što se pojavila legionarska bolest kod gostiju bila voda u hotelu.
