Cerebralna paraliza je dečja bolest koja nastaje usled oštećenja mozga ili abnormalnog razvoja mozga, a koja dovode do trajnog gubitka snage mišića odnosno do paralize određenih delova tela. Pored fizičke paralize, ozbiljnija oštećenja mogu dovesti i do mentalne retardacije, epilepsije ili sličnih poremećaja uzrokovanih moždanim oštećenjem.
Iako uzrok nastanka ove bolesti ni dan danas nije potpuno otkriven i dokazan, smatra se da je glavni uzrok nastanka cerebralne paralize pre/postnatalni faktor, odnosno period trudnoće i post-porođajni period kod majke kod čijeg deteta se javlja cerebralna paraliza.
Stoga, uzroci nastanka se mogu podeliti u tri kategorije:
1. Prenatalni faktor – odnosi se na abnormalni razvoj ploda u prvim mesecima trudnoće uzrokovan infekcijama majke, traumom u ranoj trudnoći, hormonski poremećaji, raniji neprofesionalno izvedeni abortusi, rentgentska i magnetna zračenja, konzumiranje droge, alkohola, cigareta i drugih toksičnih substanci
2. Perinatalni faktor – dug, težak i traumatičan porođaj, prematuritet majke, traumatska stanja i drugi negativni faktori za novorođenče nastali u toku porođaja
3. Postnatalni faktor uzroka – poremećaji i traumatska stanja kod novorođenčeta kao što su meningitis, encefalitis, poremećaji metabolizma, tumori i slično.
Pored faktora direktno vezanih za razvoj ploda i period pri i nakon porođaja, smatra se da značajan uticaj za nastanak cerebralne paralize ima i genetski faktor i predispozicije.
Simptomi kod razvoja cerebralne paralize
Simptomi prisustva ove bolesti najpre zavise od stepena oštećenja mozga, ali i dela mozga koji je oštećen. Prema tome, trajni invaliditet motornih funkcija kod obolelog može zahvatiti manji deo, jednu stranu ili čak čitavo telo i lice.
Prvi simptomi se javljaju već u prvim danima rođenja bebe, a najizraženiji su u prvim mesecima života. Najčešći su sledeći simptomi:
· Beba odbija ili ima poteškoće u sisanju i gutanju hrane
· Beba pojačano balavi i ima poteškoća sa disanjem
· Česte infekcije respiratornog trakta
· Beba usporeno i minimalno napreduje u fizičkom razvoju
· Oslabljen tonus i snaga kod bebe (nije u mogućnosti da sama podiže glavu i delove tela)
· Usporeni refleksi kod bebe
U kasnijim mesecima dete sa poremećajem cerebralne paralize pokazuje nove simptome koji uključuju sledeće: dete nema normalan napredak u fizičkom niti psihičkom aspektu – kasnije počinje da podiže glavu i trup i da sedi, kao i da nepravilno hoda, a neka deca nikada ne prohodaju ukoliko imaju visok stepen poremećaja; kod dece se može javiti oštećenje vida i sluha, a samim tim imaju i nerazvijen ili nejasan govor; rast i razvoj kostiju je usporen i često nepravilan – mlečni zubi kasno i nepravilno rastu, kičmeni stub može biti deformisan, a udovi nefunkcionalni. Kod neke dece se mogu javiti povremeni ali i učestali trzajevi ekstremiteta, što će lekari uglavnom dijagnostikovati kao epilepsiju.
Kako se dete sa navedenim simptomima može teško kretati, ili se uopšte ne kretati, nakon određenog vremena se javljaju bolovi i grčenja u mišićima.
Zatim se kasnije, nakon prve godine života kod deteta može uočiti i mentalna retardacija, koja podrazumeva poteškoće u govoru, komunikaciji sa okolinom, ali i ozbiljnije posledice koje ukazuju na viši stepen oštećenja mozga.
Dijagnoza i lečenje cerebralne paralize
Ukoliko se kod deteta primeti neki od navedenih simptoma pedijatar će uputiti dete kod specijalista ili tima lekara kao što su neurolog, neonantolog, ortoped, psiholog ili slično.
Kako se cerebralna paraliza ne može utvrditi i dijagnostikovati na prvom i jednom pregledu, potreban je tim navedenih lekara specijalista koji će praćenjem, istorijom bolesti pacijenta i roditelja i višestrukim specijalističkim pregledima postaviti dijagnozu kod deteta sa poremećajem.
Ukoliko se utvrdi da poremećaj postoji ali cerebralna paraliza nije konkretno dijagnostikovana, lekari će uputiti dete na različite psiho-fizičke terapije koje mogu trajati i do nekoliko meseci, nakon čega se konačno može utvrditi ili isključiti prisustvo cerebralne paralize kod deteta.
Najčešće je slučaj da se već kod dece od godinu dana starosti može utvrditi da li je bolest prisutna, ali će se detetu sa disfunkcijom i poteškoćama u razvoju u svakom slučaju savetovati različite terapije i rehabilitacija kako bi se tegobe i simptomi maksimalno ublažili.
Međutim, kada se zvanično utvrdi da je dete obolelo od cerebralne paralize, lekari nažalost nisu još uvek u mogućnosti da obezbede potpuno izlečenje. Ali kako medicina sve više napreduje, danas postoje neke metode fizikalne terapije koja aktivira neoštećene delove mozga kod obolelog i tako umnogome može pomoći detetu da povrati neke od osnovnih funkcija, pa čak i da se osamostali ukoliko ima blaži oblik bolesti.
Stoga je cilj „lečenja“ cerebralne paralize zapravo da se detetu omogući što normalniji život usled hendikepa, da se osamostali da može samo ili uz minimalnu pomoć vršiti osnovne funkcije.
Ukoliko pak to nije moguće, postoje mnogi centri specijalizovani za negu i pomoć deci oboleloj od cerebralne paralize.
