Imunološki sistem našeg tela čine nespecijalizovana odbrana, kao što su koža i želudačna kiselina, kao i visokospecijalizovane ćelije koje nam osiguravaju otpornost na određene patogene. To je posebna vrsta belih krvnih ćelija – limfociti.
I drugi tipovi limfocita imaju važnu ulogu u odbrani tela od infekcija.
Limfni sistem je segment imunološkog sistema, a čine ga mreža sudova kojima se prenosi limfna tečnost, specijalizovano limfno tkivo i strukture koje proizvode limfocite.
Gde se nalazi imunološki sistem u telu?
Imunološki sistem se generalno deli na dva dela. S prvim delom se rađamo, zbog čega se zove urođena odbrana. Drugi deo imunološkog sistema, poznat kao imunitet, razvija se tokom rasta. On štiti od dejstva različitih patogena i osim što ih prepoznaje – on ih i pamti. To znači da će ih organizam pri ponovnom susretu prepoznati i brže reagovati u odbrani od infekcije. Urođen imunološki sistem se nalazi u mnogim delovima tela. Prva
linija odbrane imunološkog sistema je koža, koja formira vodo otpornu barijeru za spoljašnje patogene. Telesne šupljine, poput nosa i usta, obložene su mukoznom membranom, koja proizvodi lepljivi mukus za koji se lepe bakterije i drugi mikroorganizmi.
Druge telesne tečnosti štite unutrašnje strukture tela od napada patogena. Želudačna kiselma je toliko jaka da uništava mnoge bakterije u hrani. Pljuvačka ispira patogene sa zuba i redukuje broj bakterija i drugih štetnih mikroorganizama u usnoj duplji. Ukoliko patogeni prođu ove inicijalne mehanizme odbrane, aktivira se druga linija imunološkog sistema. Veći deo imunološkog sistema je u krvi – u vidu specijalizovanih leukocita ili hemijskih materija koje oslobađaju telesne ćelije i tkiva.
Drugi deo imunološkog sistema, koji nam obezbeđuje otpornost, uključu je aktiviranje limfocita. Ove imunološke ćelije se nalaze u krvi, specijalizovanom limfnom tkivu (kao što su limfni čvorovi) i u timusu (grudna žlezda).
U ćelom telu postoji oko 600 limfnih čvorova, a mnogi od njih grupisani su u manje nakupine – u potpazušju, preponama, na vratu…
Kako imunološki sistem funkcioniše?
Ukoliko patogen prodre kroz prvu odbrambenu liniju odbrane imunološkog sistema (koža, mukusne membrane), nailazi na specijalne leukocite u krvotoku.
Njih ima nekoliko vrsta: neutrofili, limfociti, monociti, eozinofili i bazofili. Leukociti se kreću kroz krvotok i reaguju na različite uzročnike infekcija (bakterije, virusi i drugi patogeni). Neutrofili blokiraju bakterije i uništavaju ih specijalnim he-mijskim materijama. Eozinofili i monociti takođe gutaju strana tela u organizmu. Bazofili učestvuju u intenziviranju upale (oticanje). Inače, upala je deo imunološke reakcije. Oštećenje tkiva uzrokuje oslobađanje hemijskih materija u krvotok, koje omogućavaju izlazak specijalizovanih leukocita iz krvnih sudova i njihov dolazak na mesto na kojem je potrebna njihova aktivnost. Ove materije takođe privlače neutrofile i monocite na mesto povrede, čime se sprečava širenje infekcije. Limfociti vrše više različitih funkcija. Oni napadaju patogene, stvaraju antitela koja olakšavaju uništavanje bakterija. Limfociti se dele na T i B ćelije. Unutrašnjost kostiju ispunjava koštana srž, u kojoj se nalaze matične ćelije – tvorci T i B ćelija. Za razliku od T ćelija, koje sazrevaju u grudnoj žlezdi, B ćelije sazrevaju u koštanoj srži. Ove ćelije su odgovorne za razvoj otpornosti prema specifičnom tipu virusa i bakterija. Ipak, ove dve vrste ćelija funkcionišu na drugačiji način. B ćelije proizvode antitela, posebnu vrstu proteina koji napada antigene. Antigeni obično prepoznaju molekule kao strana tela i mogu se naći na površini bakterija, ali i na supstancama koje ne uzrokuju bolest – na primer, u polenu, belancetu jajeta ili u transplantiranim organima. Antigen je hemijski deo molekula koji generiše reakciju antitela u organizmu.
Jedna od fascinantnih odlika našeg imunološkog sistema jeste to što B ćelije mogu da prepoznaju milione različitih antigena, uključujući i one koji nikada nisu prodrli u organizam, kao i veštački stvorene molekule koji ne postoje u prirodi.
Kada strano telo uđe u organizam, imunološki sistem reaguje i B ćelije ga prepoznaju i lepe se za površinu antigena. Potom se B ćelija pretvara u ćeliju plazme, koja potom stvara antitelo specifično za taj antigen. Antitela mogu imobilisati bakteriju, stimulisati druge ćelije da “pojedu” patogen i aktiviraju ostale imunološke mehanizme. Određen broj B ćelija postaju plazma ćelije, dok kod drugih to nije slučaj. Te ćelije nastavljaju život kao memorijske B ćelije koje naglašenije reaguju u slučaju da isti antigen ponovo uđe u telo.
T ćelije imunološkog sistema direktno napadaju napadača, ali nisu sposobne da prepoznaju antigene bez pomoći drugih ćelija imunološkog sistema koje obrađuju antigen, a potom ih prezentuju T ćelijama. Inače, T ćelije imunološkog sistema se razlikuju međusobno. Kada antigen uđe u telo, samo nekoliko T ćelija može da ga prepozna i veže se za njega. Nakon vezivanja, neophodan je drugi signal koji daje imunološki sistem za aktivaciju, a kada se to desi, T ćelije se uvećavaju i počinju da se dele. Potom ciljaju napadača i oslobađaju hemijske materije koje uništavaju patogen. Poput B ćelija, određen broj T ćelija zadržava se i formira memorijske T ćelije. Zahvaljujući tom mehanizmu, telo može brzo reagovati u slučaju novog prodora antigena.
Imunološki sistem ima limfni sistem koji je osnovni segment odbrane organizma od infekcija, a limfni čvorovi su jedan njegov deo. U pitanju su specijalizovane strukture u limfnim sudovima. Limfni čvorovi su filter za limfu koja protiče kroz limfne sudove i u njima se nalaze B i T ćelije, koje prepoznaju bakterije i patogene koj su dospeli u limfu preko krvotoka. Kada se detektuje strani materijal, ostale specijalizovane imunološke ćelije se “regrutuju” u čvor radi gašenja infekcije. Ovaj proces zaustavlja širenje infekcije u druge delove organizma.Imunološki sistem ima oko 600 limfnih čvorova, koji su obično grupisani. Veće grupe se nalaze u preponama (ingvinalni limfni čvorovi), u podpazušju (aksilarni čvorovi) I i u vratnoj obtasti (cervikalni čvorovi). Kod zdrave osobe oni su veličine zrna graška, ali se uvećavaju u slučaju infekcije. Oticanje limfnih čvorova nastaje zbog akumuliranja limfocita i drugih imunoloških ćelija.
Limfoidnotkivo služi za odbranu mukoznih površina, kao što su usna šupljina i creva, od infekcije. Krajnici obično otiču u slučaju infekcije. Ova tkiva omogućavaju zarobljavanje bakterija i drugih patogena na jednom mestu i aktiviraju leukocite.
Timus (grudna žlezda) je važan organ imunološkog limfnog sistema. Smeštena je ispred dušnika i njena glavna uloga jeste da nauči leukocite da prepoznaju ćelije sopstvenog tela. U cilju pravilne funkcije imunološkog sistema, leukociti moraju praviti razliku između patogena i telesnih ćelija. Nakon stvaranja T ćelija u koštanoj srži, one migriraju u timus, u kom se instruišu da.ne napadaju ćelije sopstvenog tela. Smatra se da su određeni poremećaji u ovom procesu uzrok nekih oblika auto-imunih oboljenja (kada organizam napada samog sebe). Inače, grudna žlezda je najveća tokom puberteta, a s godinama se smanjuje.
Slezina je takodje deo imunološkog sistema i najveća je masa limfnog tkiva u telu. Nalazi se blizu grudnog koša na levoj strani tela, a njena osnovna funkcija jeste da filtrira krv. Slezina sadrži specijalizovano tkivo u kom se nalaze leukociti, koje se označava kao bela masa. Ove bele krvne ćelije reaguju na bakterije i druge patogene na sličan način kao i istovrsne ćelije u limfnim čvorovima. Drugo tkivo koje čini slezind – crvena masa – omogućava eliminaciju oštećenih eritrocita i u njemu se prave rezerve trombocita.
