Šta je hematologija ?
Hematologija je grana medicine koja se bavi izučavanjem krvi, organima koji stvaraju krv i bolestima krvi (njihovim uzrocima, dijagnostikom, lečenjem i prevencijom). Reč “hem” dolazi iz grčkog jezika i označava ”krv”. Bolesti krvi se nazivaju hematološke bolesti.
Hematološke bolesti obuhvataju probleme vezane za crvena krvna zrnca (eritrocite), bela krvna zrnca (leukocite), trombocite, krvne sudove, koštanu srž, limfne čvorove, slezinu, ali i proteine uključene u krvarenje i koagulaciju (hemostazu i trombozu).
Šta leči hematolog ?
Hematolog je doktor koji se bavi dijagnostikom i lečenjem poremećaja krvi, u rasponu od anemije do raka krvi. Hematolog je zadužen i za opšte kontrolisanje osobe koja pati od izvesnog poremećaja krvi.
Dakle, hematolog ima sledeća zaduženja:
– Otkriva uzrok abnormalnosti u formiranju krvi i drugih poremećaja krvi
– Vrši dijagnozu različitih poremećaja vezanih za krv i raka krvi, pomoću laboratorijskih testova i drugih ispitivanja
– Leči pacijente sa bolestima krvi ili hematološkim bolestima.
Hematološke bolesti
Kada nešto nije u redu sa krvlju, to može da utiče na ukupno zdravlje. Zato je važno da znate koji su to uobičajeni poremećaji krvi ili hematološke bolesti koje mogu da utiču na vas.
Ljudi mogu biti pogođeni raznim vrstama bolesti krvi i raka krvi. Hematološke bolesti obuhvataju: anemiju, poremećaje krvarenja poput hemofilije, krvne ugruške i kancer krvi, kao što su – leukemija, limfom i mijelom.
Razgovor sa lekarom opšte prakse je prvi korak da se posavetujete u vezi potencijalnog oboljenja krvi koje imate. Ako se dijagnostikuje poremećaj krvi, lekar može da vas uputi na hematologa.
Najpoznatije hematološke bolesti i oblasti delovanja hematologa su:
– Anemija usled nedostatka gvožđa i druge vrste anemija, poput anemije srpastih ćelija ili anemije povezane sa traumom
– Policitemiju ili višak proizvodnje crvenih krvnih zrnaca
– Mielofibroza
– Leukemija
– Poremećaj trombocita i krvarenja, kao što su: hemofilija, idiopatska trombocitopenična purpura i Von Villebrand-ova bolest
– Mijelodisplastični sindromi
– Hemoglobinopatije poput talasemije i anemije srpastih ćelija
– Multipli mijelom
– Maligni limfomi
– Transfuzija krvi
– Transplantacija matičnih ćelija koštane srži.
Hematološke analize
Hematološke analize uključuju utvrđivanje različitih parametara krvi, što se može uraditi korišćenjem ili elektronske kvantifikacije ili ručne kvantifikacije.
Elektronska kvantifikacija može biti učinjena uz korišćenje određene mašine i ovako se može analizirati oko 15 parametara, dok ručna kvantifikacija kao PCV, na primer, koristi mikro hematokritsku centrifugu. Ova Mikro hematokrit centrifuga se koristi za određivanje PCV-a (upakovani volumen ćelija), iz kojeg se može dobiti mnogo drugih parametara.
Svakako da je najbolje koristiti elektronsku kvantifikaciju, jer ona daje tačne rezultate, dok je ručno brojanje eritrocita zastarelo i netačno..
Hematokrit (Ht or HCT) ili upakovani volumen ćelija (PCV) ili zapreminski udeo eritrocita (EVF) je odnos obima krvi koji zauzimaju crvena krvna zrnca. To je obično oko 46% za muškarce i 38% za žene. Smatra se sastavnim delom kompletnih rezultata krvne slike neke osobe, uz koncentraciju hemoglobina, leukocita i trombocita.
Osnovne hematološke analize:
Kompletna krvna slika – prikaz ukupnog broja crvenih krvnih zrnaca, belih krvnih zrnaca i trombocita prisutnih u krvi.
Krvni razmaz – krv se razmaže preko staklene pločice koja je umrljana sa specifičnim bojama i posmatra se pod mikroskopom. Evidentira se broj, oblik i veličina krvnih zrnaca i prisustvo bilo kojih abnormalnih ćelija ili nezrelih ćelija. Mrlja se koristi za retikulocitima ili nezrelih crvenih krvnih zrnaca je Heilmeier je retikulocitnog mrlja. Bojenje može otkriti abnormalno oblikovana crvena krvna zrnca kao što su srpaste ćelije ili sferocite. Bojenje takođe može otkriti parazite u krvi, kao što su malarija, toksoplazmoza i microfiliariasis. Može se vršiti procena i bojenje nezrelih krvnih pločica ili megakariocita.
Procena granulocitoze.
Stopa sedimentacije eritrocita (ESR).
Može se ispitati koštana srž.
Status gvožđa i anemija se određuju pomoću testova poput serumskog feritina, vitamina B12 i nivoa folata.
Kombov test ili antiglobulinski test se može koristiti za određivanje krvne grupe i podudaranja krvi pre transfuzije krvi, na primer.
Funkcija trombocita u krvarenju i koagulaciji se može proveriti pomoću testa koji se zove protrombinsko vreme.
Diaskopija je tehnika koja se koristi da se odredi da li je lezija vaskularna, nevaskularna ili hemoragijska.
Procena D-dimera se može vršiti da se proveri prisustvo trombotičnih oboljenja.
Elektroforeza se može koristiti za ispitivanje proteina u krvi, kao što je hemoglobin, i da se provere hemoglobinopatije poput talasemije ili anemije srpastih ćelija.
Enzim G6PD se može oceniti kod bolesti srpastih ćelija.
Ispitivanje biopsije slezine.
Imunocitohemijske tehnike detekcije antigena unutar i na površini ćelija.
Kariotipiziranje se vrši u cilju traženja poremećaja hromozoma i anomalija.
Postoje još brojne hematološke analize koje se mogu koristiti.
Prvi pregled kod hematologa
Prvi pregled kod hematologa se obično obavlja kada za to postoji dovoljno jak razlog, o čemu odlučuje vaš lekar opšte prakse. Najčešće su to neke značajne abnormalnosti uočene tokom testiranja krvi.
Ukoliko pacijent dolazi na prvi pregled kod hematologa, moraće da ponese obojeni preparat periferne krvi (pločicu). Hematolog će dalje analizirati ovaj preparat uz pomoć svetlosnog mikroskopa. Hematološka dijagnostika se nekada tu i završava, a nekada je potrebno sprovesti dodatne analize. Tada se sprovodi invazivna hematološka dijagnostika, odnosno uzima se uzorak koštane srži iz jedne od dve hematopoetski aktivne kosti kod odrasle osobe (iz grudne kosti ili iz karličnih kostiju). Materijal se dobija punkcijom i aspiracijom, a nakon specifičnih bojenja i mikroskopskog pregleda se dobijaju ključni podaci o izgledu i osobinama krvnih ćelija.
Biopsija koštane srži, koja se radi samo iz karlične kosti, daje najbolje podatke o građi koštane srži i omogućava obavljanje dodatnih bojenja. Ove metode su bolne, zavisno od pacijenta do pacijenta. Zato se mogu obavljati i uz pomoć anestezije.
