Prelomi kostiju su potpuni ili delimični prekidi (napuknuća) koštanih struktura koji najčešće nastaju kao posledica delovanja spoljašnje sile (udarca, pada). Međutim, kod starijih ljudi obolelih od osteoporoze, do frakture može doći i bez prethodne povrede.
Zbog sličnih simptoma, prelome je ponekad teško razlikovati od uganuća povreda koji nastaju nakon iznenadnih i preteranih pokreta koji uslovljavaju napuknuća ili pucanje ligamenata. Prelomi i uganuća mnogo su učestaliji
tokom zimskih meseci, čemu doprinose klizavi putevi, češće saobraćajne nesreće i intenzivnije bavljenje zimskim sportovima.
Simptomi uganuća i preloma
Generalno, uganuća i prelomi uzrokuju bolove praćene pojavom otoka. Ponekad se javljaju plave ili crne modrice, kao posledice rupture malih krvnih sudova u povređenoj regiji. U slučaju preloma, pokretanje povređenog dela tela može biti otežano ili potpuno onemogućeno, što u izvesnim slučajevima dovodi do deformiteta. Zato je veoma bitno javiti se lekaru nakon svake povrede kod koje postoji i najmanja sumnja na prelom, jer odlaganje lečenja obično dovodi do trajnog deformiteta povređene regije.
Trajanje
Dužina oporavka zavisi od mesta povrede, težine oštećenja, ali i uzrasta pacijenta. Kod težih preloma oporavak može trajati i do 18 meseci.
Ko je podložan
Prelomi i uganuća najčešće se javljaju kod ljudi koji su fizički neaktivni. U najugroženiju kategoriju spadaju stare osobe kod kojih se zbog oslabljenih kostiju frakture mogu javiti i bez traume. Sezonsko bavljenje sportom (posebno zimskim sportovima) bez adekvatne pripreme i opreme značajno povećava rizik.
Lečenje i samopomoć
Kod lakših uganuća neophodno je mirovanje (12-48 h), uz blagu imobilizaciju povređenog uda (elastični zavoj).
Obično se primenjuju terapija analgeticima i ledom. Uganuti deo drži se u povišenom položaju. Ako se javi nepodnošljiv bol prilikom pokretanja zgloba, trebalo bi posetiti lekara. Teži oblici uganuća imobilišu se gipsom. Kada dođe do preloma, kost se mora imobilisati pre prenošenja povređene osobe do bolnice, što treba prepustiti stručnjacima, jer nepravilno manipulisanje može uzrokovati oštećenja krvnih sudova, nerava i ostalih tkiva, ali i pretvoriti zatvoreni prelom u otvoreni. Najateži oblici uganuća i preloma lece se operativno.
Prevencija
Mnoge povrede uzrokovane sportskim aktivnostima mogu se sprečiti redovnim vežbanjem,održavanjem dobre kondicije, ali i primenom odgovarajuće sportske opreme, posebno kada se radi o zimskim sportovima (skije ili čizme moraju biti savršeno odgovarajuće).
Tokom zimskih meseci, osobe koje spadaju u rizičnu kategoriju trebalo bi da izbegavaju izlazak iz kuće po poledici, kao i da što češće vežbaju kako bi ojačale mišiće i time bar donekle zaštitile kosti od preloma.
Ishrana
Za jake kosti najvažniji je dovoljan i izbalansiran unos kalcijuma, fosfora i vitamina D, kao i izbegavanje neadekvatne ishrane sa previše soli i proteina. Mleko i mlečni proizvodi, sitna morska riba, zeleno povrće i sušeno voće vredan su izvor kalcijuma (preporučena dnevna doza 1.200 mg). Prilikom unosa fosfora treba biti pažljiv, jer je važno održati njegovu ravnotežu sa kalcijumom, što znači da ne treba preterivati sa mlečnim čokoladama i brzom hranom. Puter, žumance, haringe, ali i umereno izlaganje suncu mogu povećati količinu vitamina D, bez kojeg se proces ugrađivanja kalcijuma u kostima teško odvija.
